Chìa khóa để có âm thanh đẹp

[quangbinhfurniture]

Âm học phòng nghe chính là “thiết bị” đầu tiên bạn cần đầu tư trong một hệ thống âm thanh. Đúc kết từ những kinh nghiệm của một audiophile và cũng là một ký giả uy tín của nhiều tạp chí chuyên ngành, Alan Sircom chia sẽ với chúng ta những kiến thức cơ bản về âm học phòng nghe, đây chính là chìa khóa để có âm thanh đẹp!
Alan Sircom bắt đầu tham gia viết báo chuyên ngành về thiết bị âm thanh từ đầu những năm 1990. Với hơn hai thập kỷ cầm bút, nghe và đánh giá hàng trăm thiết bị âm thanh, ông có được cả kho kiến thức và kinh nghiệm về hi-end audio. Hiện Alan là ký giả hoạt động tự do, cộng tác chính tại tạp chí Hi-Fi Choice – Anh Quốc. Ông cho biết: “Đôi khi audiophile quá chú trọng đến việc phối ghép các thiết bị mà quên đi một “thiết bị” rất quan trọng chính là phòng nghe của mình. Các yếu tố như chất liệu làm phòng, kích thước, vật liệu thẩm âm, bố trí hệ thống và vị trí ngồi nghe… sẽ góp phần làm nên bức tranh hi-end sống động hoặc ngược lại phá vỡ tất cả những nổ lực phối ghép cũng như chất lượng âm thanh của cả hệ thống.


Tỉ lệ chuẩn của phòng nghe

Mặc dù ít ai có điều kiện làm phòng chức năng nghe nhìn ngay khi xây nhà nhưng nếu có thể sửa chữa một ít để hoàn thiện hơn thì trước tiên các bạn nên tìm hiểu tỉ lệ chuẩn kích thước của phòng nghe. Theo tiêu chuẩn của IEC (Ủy ban đo lường chất lượng quốc tế đối với các thiết bị điện tử, thành lập từ năm 1906, có trụ sở chính đặt tại Geneva, Thụy Sĩ) một phòng nghe lý tưởng có kích thước các chiều như sau: cao 3m, rộng 4,9m và dài 7,3m. Theo tiêu chuẩn này thì đây là một phòng nghe có kích thước lớn so với điều kiện nhà ở tại Việt Nam, chúng ta có thể thiết kế phòng theo các chiều cao, ngang, dài theo tỉ lệ 1:1,6:2,5.
Để phòng nghe đạt độ thẩm âm tốt hơn, chúng ta nên thiết kế 2 cạnh tường và trần không song song, có thể dùng các vật liệu gỗ hoặc xi măng ốp lên để tạo bề mặt gồ ghề, mức độ gồ ghề không nên đồng nhất. Cách làm này sẽ tán âm và phá những điểm cộng hưởng rất hiệu quả. Ngoài ra, cần chú ý tránh các cột nhà, hốc tường hoặc những khung của số lớn có bụt ngồi, những điểm này sẽ làm nhiễu âm và gây mất cân bằng giữa hai kênh trái phải. Đôi khi có những điểm cộng hưởng rơi ngay vào các hốc tường hoặc các khoảng lõm gây méo trầm.





Tiêu âm phòng nghe

Khi đã có được kết cấu phòng nghe với các tỉ lệ gần hoặc tương đương với tỉ lệ chuẩn xem như chúng ta cơ bản đã có được “ngôi nhà” âm thanh của mình. Nhà ở không thể để trống mà cần có các vật dụng trang trí nội thất, tương tự như vậy một phòng nghe trống sẽ tạo nên những tiếng vang do sóng âm dội từ hai mặt tường và trần. Theo Alan Sircom, chúng ta có thể trang âm bằng các vật dụng rất đơn giản như: thảm, ghế sofa, các kệ sách (bố trí dọc hai bên tường) hoặc dùng các vật tán âm chuyên nghiệp hơn như: ống chân voi, mousse hút âm, kệ gỗ tán âm…. Tuy nhiên, tránh lạm dụng bố trí quá nhiều vật tán âm, hút âm, phòng nghe của bạn sẽ trở thành phòng “câm”, sân khấu thể hiện sẽ bị thu hẹp, mất độ sâu. Lúc này phòng nghe của bạn không còn dành cho việc thưởng thức âm nhạc mà đã trở thành phòng thu.
Ngoài ra, theo kinh nghiệm của Alan Sircom, bạn không nên để các vật liệu hút âm phía sau lưng loa vì loa cũng cần phải “thở”. Ngược lại, sau lưng vị trí ngồi nghe nên tránh những vật có bề mặt nhẵn như kính.


“Bẻ gãy” những điểm phản xạ âm

Để cải thiện hơn nữa chất lượng của phòng nghe, Alan Sircom sẽ hướng dẫn chúng ta cách “bẻ gãy” những điểm phản xạ đầu tiên từ hai tường bên, sàn và trần nhà. Việc xác định điểm phản xạ đầu tiên được thực hiện rất đơn giản. Bạn chỉ cần ngồi vào vị trí, sau đó nhờ một người khác cầm chiếc gương di chuyển dọc tường bên cho đến khi nào nhìn thấy loa treble trong gương, vị trí gương lúc đó sẽ là điểm phản xạ đầu tiên. Điểm phản xạ này chính là vị trí hiệu quả nhất để đặt các vật tán âm như kệ sách, kệ CD…. Sau khi cắt được điểm phản xạ âm đầu tiên, bạn sẽ cảm nhận ngay sự thay đổi về sân khấu trình diễn do giảm được các sóng phản xạ gây nhiễu. Để khử phản xạ sàn và trần, ngay tại điểm phản xạ đầu tiên ứng với sàn của phòng nghe, chúng ta có thể bố trí thêm một tấm thảm dầy hoặc bàn trà với một số vật dụng trang trí lô nhô trên bàn.
Thế nhưng trước khi loại bỏ điểm phản xạ âm, các bạn cũng cần biết cách xác định vị trí ngồi nghe hợp lý nhất. Alan Sircom cung cấp cho chúng ta số 38 thần kỳ. 38% chiều dài phòng nghe chính là vị trí ngồi hợp lí, tại điểm này, dải trầm thể hiện mượt và ít cộng hưởng nhất nhưng bạn cũng nên di chuyển ghế ngồi tới hoặc lùi để có thể tự tìm được không gian trình diễn hoàn hảo. 38% cũng là vị trí thích hợp nhất để đặt loa (tính từ cuối phòng nghe), cũng tùy vào đặc tính riêng của loa mà chúng ta sẽ linh hoạt thay dịch chuyển điểm đặt loa. Con số 38% được các chuyên gia về âm thanh và kỹ sư thu âm sử dụng khi set-up hệ thống của mình.



Hãy kiểm tra lại phòng nghe của mình và thử ứng dụng những kinh nghiệm của Alan Sircom, chúc các bạn thành công và có được một bức tranh âm thanh thật đẹp!

[khanhhuyfur]

Hôm sau mình sẽ gỡi bài liên quan tới cách Xử lý âm trong phòng

[thai_sonjsc]

Xử lý âm học phòng nghe

Bạn đã bỏ ra khá nhiều tiền để đầu tư cho các thiết bị âm thanh mà vẫn cảm thấy chưa hài lòng. Bạn lại tiếp tục đổi máy, đổi loa, nâng cấp đầu đĩa… thế nhưng cái tai xem chừng vẫn chưa vừa ý! Phải chăng bạn đã bỏ qua một nhân tố đặc biệt quan trọng của sự nghe nhạc tại gia: đó là chất lượng của phòng nghe?
Từ kết quả một cuộc thăm dò
Câu lạc bộ Audio ở Athene (Hy Lạp) đã tiến hành một cuộc điều tra với gần 900 thính giả chơi đồ hi-end. Câu hỏi đặt ra là: “Nhân tố nào ảnh hưởng nhiều nhất tới chất lượng âm thanh khi nghe nhạc tại gia?”. Kết quả số đông người bình chọn cho rằng loa là nhân tố quan trọng nhất, và nhân tố quan trọng thứ hai không phải làampli hay đầu đọc như nhiều người dự đoán mà chính lại là chất lượng phòng nghe!
Trong thực tế, phòng nghe nhạc là một nhân tố đặc biệt quan trọng mà chúng ta thường bỏ qua, không để ý đến. Một bộ dàn âm thanh sẽ chỉ phát huy hết cái hay, cái đẹp khi nó được đặt trong một phòng nghe hoàn hảo, có nghĩa phòng nghe đó không quá vang và cũng không quá “câm”. Tiếng bass nghe phải sâu, chắc và sạch, trung âm và dải tần cao phải dịu, rõ ràng mạch lạc.
Với những phòng nghe nhỏ, đôi khi lại gần như hình hộp vuông thì âm thanh mà chúng ta nghe sẽ rất thiếu tự nhiên, thậm chí, gây khó chịu vì những tiếng bass dội ầm ầm, tiếng trung và cao nghe chói tai… Để khắc phục hiện tượng đó, sử dụng các thiết bị xử lý âm học, chúng ta có thể cải thiện khá triệt để, biến một phòng nghe kém hoặc bình thường trở thành một phòng có âm thanh dễ chịu.


Đến nguyên lý xử lý âm học phòng nghe

Trước tiên, ta hãy tìm hiểu vì sao phòng nghe cần được xử lý. Trong một căn phòng trống, bạn sẽ dễ dàng nhận thấy các tiếng vang khi đi lại hoặc nói chuyện. Phòng càng có nhiều đồ đạc, âm thanh càng ít bị vang. Đó chính là nhờ hiệu ứng tiêu âm ( absorption) và tán âm ( diffusion) của các vật thể đặt trong phòng. Tuy nhiên, do các đồ dùng trong nhà được thiết kế với những hình thù và vật liệu không phải chuyên dùng cho xử lý âm thanh nên hiệu quả do chúng mang lại không cao. Vì vậy, ta cần có những loại vật liệu và thiết bị chuyên dùng để xử lý âm học cho phòng nghe.
Trải lên sàn một chiếc thảm mềm, treo rèm vải hoặc nhung dầy lên những khung cửa kính, lên các bức tường…, âm thanh dội lại từ các bức tường nhẵn và cứng kia nay sẽ được “hút” hầu hết. Bạn có thể thoải mái nói chuyện và đi lại mà không cảm thấy ồn ào. Đi sâu vào hướng này, bạn có thể làm cho căn phòng trở nên “câm lặng” bằng cách đặt thêm nhiều vật liệu hút âm. Chỉ cần nhớ một nguyên tắc “thái quá, bất cập”. Phòng quá phản âm hay quá hút âm đều không tốt và ảnh hưởng xấu đến vẻ đẹp của âm thanh.


Các thiết bị xử lý âm học phòng nghe

Nói đến các thiết bị xử lý âm học phòng nghe, ta có thể tập trung vào hai nhóm: tiêu âm và tán âm.
Thiết bị tiêu âm (hay hấp thụ âm): có tác dụng hấp thụ các âm thanh từ nguồn âm phát ra, làm cho sóng âm phản xạ chỉ còn cường độ rất nhỏ, vì vậy, không gây ra hiện tượng vang, dội âm thanh. Thiết bị tiêu âm được chia ra nhiều loại, thường phân theo khoảng tần số hút âm.

Các thiết bị hút âm tần số thấp

Thông thường là cột tiêu tiếng bass (hay đặt ở các góc phòng). Cột này ngoài tác dụng tiêu tiếng bass(trong khoảng tần số 80 – 350Hz) còn có tác dụng triệt tiêu các sóng đứng rất tốt. Một thiết bị tiêu tiếng bassrất hiệu quả nữa là các tấm dao động và tấm cộng hưởng Hemholtz. Tấm dao động thường được gắn lên trần nhà, trên tường, còn tấm cộng hưởng Hemholtz thường được đặt sát tường hoặc các góc sau thùng loa… Khả năng triệt tiêu tiếng bass của tấm cộng hưởng Hemholtz rất tốt, hệ số hút âm cao và dải tần tác dụng khá rộng (từ 80Hz – 1.000Hz).


Các thiết bị hút âm tần số trung và cao

Các loại rèm vải dày, rèm nhung thường được dùng để hút tần số trung và cao. Rèm dày, gấp nếp nhiều và treo cách tường khoảng 5 – 10 cm có tác dụng hút âm tốt nhất. Rèm càng dày, càng mềm thì khả năng hút âm càng mở rộng, có thể xuống đến khu vực tiếng trầm. Gần đây, người ta có làm loại mút xốp ( mouse, foam) có bề mặt gai. Nó có tác dụng tiêu âm trung và cao rất tốt. Các tấm mút này được đóng nẹp gỗ và treo lên tường, lên trần, làm cho âm thanh trung cao nghe trở nên ngọt và êm hơn nhiều. Để hút âm tần số cao, người ta còn dùng các tấm bông khoáng, bông thủy tinh. Chúng cũng có tác dụng rất tốt.

Các thiết bị tán âm

Tại các hãng làm loa, người ta thường đo thử thông số của loa ở phòng Anechoic (phòng hút âm gần 100%). Nhưng khi nghe nhạc tại gia, một căn phòng hút âm hoàn toàn lại không phải là phòng nghe nhạc hay. Phòng nghe nhạc hay cần duy trì một độ vang âm nhất định. Nhưng vang phải “có tổ chức” – nghĩa là phải theo định hình của người xử lý. Chính các thiết bị tán âm có vai trò duy trì độ vang âm “đẹp” này.
Thiết bị tán âm hay sử dụng nhất là các panel gỗ đóng theo dạng hộp, đặt dọc theo tường của phòng nghe. Trước đây, ở một số nhà hát cổ, người ta thường đắp tường bằng vữa xù xì cũng nhằm đem lại một trường âm đẹp cho các buổi biểu diễn âm nhạc.

Để có một phòng nghe tốt, cần phối hợp hài hòa giữa các thiết bị tiêu âm và tán âm. Đối với từng căn phòng cụ thể, bạn cần có sự thử nghiệm thực tế thì mới đem lại kết quả tốt nhất. Thay vì bỏ ra hàng ngàn USD để mua một chiếc đầu đĩa hay đổi đôi loa, bạn hãy thử xử lý lại âm học phòng nghe của mình. Trước hết với tấm thảm mềm trải sàn, kế đó, bổ sung thêm một vài thiết bị tiêu âm, tán âm. Chắc chắn bạn sẽ thấy kết quả không ngờ với số tiền ít hơn rất nhiều!
Thảo Quyên (theo Tạp chí Nghe Nhìn)