Không ai có thể phủ nhận NS Phạm Duy là NS số 1 của Việt Nam. Trong khối tác phẩm đồ sộ của ông, tôi đặc biệt thích những bài thơ được ông phổ nhạc. Chỉ có ông, bằng những nốt nhạc, giai điệu, cung bậc của mình chẳng những chuyển tải hết được ý thơ mà còn giúp cho thi sĩ thăng hoa đến đỉnh cao.
Xin được bắt đầu topic này bằng một tác phẩm như thế. Bài thơ "Đắng và Ngọt" của nhà văn Trang Thế Hy khi đăng trên tuần báo "Vui Sống" năm 1959 được nhà văn Bình Nguyên Lộc sửa tên thành "Cuộc Đời" và sau đó được NS Phạm Duy phổ nhạc lấy tên là "Quán bên đường".
Ngày xưa hồi còn thơ
Một chiều nắng đẹp khoe màu tơ
Tôi cùng em hai đứa
Thơ thẩn ngồi chơi trên ngạch cửa.
Tóc em chừa bánh bèo
Môi chưa hồng, da mét: (con nhà nghèo !)
Đầu tôi còn hớt trọc
Khét nắng hôi trâu, thèm đi học
Em cầm một củ khoai
Cạp vỏ bằng răng rồi chia hai
Thứ khoai sùng lượm mót
Mà sao nó ngọt thôi là ngọt.
Bây giờ giữa đường đời
Kỷ niệm ngày xưa mù khơi
Gặp nhau chiều mưa lạnh
Hai đứa đều sang trong bộ cánh
Dung nhan em còn tươi
Anh mừng tưởng đâu đời em vui.
Dè đâu đây là quán
Em bẹo hình hài rao lên bán !
Đang thời đông khách mua
Chợ thịt còn sung được vài mùa.
Nghe nói anh cầm viết
Nghệ thuật là gì em muốn biết.
- “Mùi hôi nói mùi thơm
Cây bút cầm tay : cần câu cơm
Đó em ơi ! Nghệ thuật :
Nhắm mắt quay lưng chào sự thật.”
Rồi đôi ta nhìn nhau
Không có ai đánh mà lòng đau
Em mời ăn bánh ngọt
Nhắc củ khoai sùng mình lượm mót
Đường bánh tươm vàng mơ
Như nắng chiều xưa khoe màu tơ
Mới cầm tay chưa cắn
Mà sao nó đắng thôi là đắng !
Xin anh một nụ cười
- Cười là sao nhỉ ? Quên rồi !
Xin em chút nước mắt
- Mạch lệ em từ lâu đã tắt !
Hỏi nhau : buồn hay vui ?
- Biết đâu ? Ta cùng hỏi cuộc đời.
NS Phạm Duy và thi ca
Dạng hẹp
