[video=youtube;c0xxnFqdBCE]http://www.youtube.com/watch?v=c0xxnFqdBCE&feature=related[/video]
Hang là nhạc cụ gõ bằng thép, phát ra âm thanh du dương, có nguồn gốc từ Thụy Sĩ. Năm 2000 Felix Rohner và Sabina Schärer đã cải tiến nhạc cụ này rồi giới thiệu nó trong Hội chợ Frankfurt Music Fair vào năm 2001. Cái tên của nhạc cụ này có nguồn gốc từ từ “bàn tay” trong phương ngữ tiếng Đức ở Thụy Sĩ (Bernese German). Hang là kết quả của công trình nghiên cứu âm học và luyện kim trong nhiều năm, kết hợp với việc thể nghiệm loại steelpan cho tới những nhạc cụ khác, thí dụ như cồng, chiêng, trống, chuông, musical saw, cowbell, ghatam và gamelan (nhạc cụ trong dàn nhạc gõ Indonesia)...
Hang gồm có hai bán cầu kim loại ghép vào nhau (mỗi bán cầu có những lớp kim loại chồng lên nhau), một bán cầu có mặt trên gọi là Ding, bán cầu còn lại có mặt gọi là Gu. Mặt Ding chứa 8 nốt hình thành “vòng âm”, vòng này bao quanh một núm ở trung tâm gọi là Ding (giống như núm chiêng). Trên mặt Gu có một lỗ thoát âm ở giữa gọi là Gu. Mặt Gu có thể chơi giống Udu hoặc sử dụng để chỉnh âm của Ding.
[ATTACH=CONFIG]231[/ATTACH]
Mặt Ding
[ATTACH=CONFIG]232[/ATTACH]
Mặt Gu
Hang thường có đường kính 53cm, cao 24 cm và nặng 3,7 kg. Nó có thể phát ra âm thanh giống như Udu nhờ vào sự cộng hưởng Helmholtz (không khí đi qua những lớp kim loại chồng lên nhau có khe hẹp). Hang cũng có khả năng kêu vang như singing bowl. Đôi khi người ta gọi nhạc cụ này là “trống Hang”, vì nó thường được chơi theo cách giống như chơi trống, đánh bằng bàn tay và vì nó có quan hệ với loại trống thép (steel drum). Tuy nhiên, trên thực tế, Hang có thể phát ra nhiều âm thanh khác nhau, nghe chẳng giống gì tiếng trống. Mỗi Hang có thể được chỉnh theo giọng riêng, tùy theo người sử dụng, nghĩa là có thể thiết kế “vòng âm” riêng.
Cách diễn tấu
Phần lớn người chơi thường đặt Hang trên hai đầu gối, tuy nhiên cũng có thể đặt nó trên giá đỡ. Họ gõ vào Hang bằng những đầu ngón tay, ngón cái và gan bàn tay hoặc kết hợp cả ba. Do không sử dụng dùi nên âm thanh Hang phát ra nghe mềm và “ấm hơn” loại steelpan truyền thống. Tùy theo cách đánh thế nào, vị trí đánh ra sao, Hang sẽ phát ra âm thanh giống như tiếng chuông, đàn harp hay loại steelpan hòa âm…
Sáng tạo và phát triển
Hai bán cầu thép của Hang gắn chặt vào nhau bằng phương pháp gọi là “ gas-nitriding”(đun nóng khí Nitrogen trên bề mặt kim loại để giúp kim loại dính chắc hơn). Phần giữa đáy nhạc cụ có một vòng tròn hở phát ra nốt bass. Khi làm ẩm hoặc ướt Hang người ta có thể thay đổi cao độ âm thanh giống như cách sử dụng cho trống nói (talking drum). Mặt ngoài bán cầu trên của Hang có 7 nốt (loại Hang bass) hoặc 8 nốt (loại Hang tress). Những nốt này được sắp xếp theo “vòng âm” từ thấp tới cao, được chỉnh hài hòa với nhau trong âm vực rộng khoảng 2,5 quãng tám. Hiện nay, chỉ có hai người chế tạo Hanghang (loại Hang đôi trở lên), đó là nghệ nhân Felix Rohner và Sabina Schärer. Họ có một xưởng nhỏ ở Berne để sản xuất nhạc cụ này. Từ năm 2000 đến 2005 người ta đề nghị sản xuất thêm loại Hang đa âm sắc, có từ 15 đến 45 kiểu âm thanh khác nhau. Loại có nốt ở trung tâm trong phạm vi từ E3 đến A3 được cho là thế hệ Hanghang đầu tiên.
[ATTACH=CONFIG]233[/ATTACH]
Hang (thế hệ thứ hai, năm 2007)
Mùa xuân năm 2006 những người chế tạo Hang đã trình làng loại Hanghang thế hệ mới (gọi là thế hệ thứ hai). Nhạc cụ mới này có lớp tráng ngoài bằng đồng thau phủ trên khối thép tôi bằng ni-tơ, ngoài ra còn có một cái đai bằng đồng thau quanh vòng chu vi của Hang. Dựa vào nhiều thang âm khác nhau các nghệ nhân đã giảm bớt kết cấu đặc và bền của nhạc cụ, trong đó có việc hạ thấp nốt trung tâm (Ding) là D3. Phần lớn kiểu thế hệ mới có 2 nốt La ( (A3 và A4) và có thêm một nốt Rê (D4) trong vòng nốt quanh Ding. Những nốt mới trộn với những nốt cũ để tạo ra một số hình dạng khác nhau. Năm 2007 loại Integral Hang ra đời, có nhiều cải tiến hơn so với hai thế hệ trước. Đến năm 2008 những nhà chế tạo trình làng loại Integral Hang chỉ có một thang âm (nốt trung tâm Ding là D3, những nốt chung quanh là A3, Bb3, C4, D4, E4, F4, A4).
Nhìn chung, ở phương Tây, đặc biệt là châu Âu, Hang không còn là nhạc cụ quá lạ lẫm, vì nhiều nghệ nhân đường phố đã trình diễn nhạc cụ này, thậm chí Hang còn xuất hiện trên cả sân khấu thể nghiệm nữa. Tuy nhiên ở Việt Nam, Hang vẫn còn là một “vật thể lạ”, một loại dĩa bay âm nhạc đối với nhiều người.
Vương Trung Hiếu giới thiệu
HANG (Những nhạc cụ lạ - bài 4)
Dạng hẹp
