[video=youtube;9AJaZnGb5Pg]http://www.youtube.com/watch?v=9AJaZnGb5Pg&feature=related[/video] Kỹ thuật chơi kanun bằng hai móng gảy
Kanun (tiếng Thổ Nhĩ Kỳ:qanún hay kanun; Azerbaijan: Qanun; Hy Lạp:κανονάκι; A Rập: قانون qānūn, Ba Tư: قانون qānūn; Armenia: քանոնk’anon) là nhạc cụ dây xuất hiện trong thế kỷ 10 tại Farab, thuộc vùng núi Turkestan ở Trung Á. Cái tên của loại đàn này có nguồn gốc từ tiếng A Rập, có nghĩa là qui tắc, nguyên tắc hay phương thức. Kanun là hậu duệ của đàn harp Ai Cập cổ, có liên quan với đàn psaltery Hy Lạp cổ đại, dulcimer và zither. Xét cơ bản, kanun có một hộp gỗ tăng âm hình thang hẹp; dây đàn là dây nylon hoặc nhựa tổng hợp PVC.
[ATTACH=CONFIG]301[/ATTACH]
Kanun Thổ Nhĩ Kỳ
Loại kanun Thổ Nhĩ Kỳ tương tự đàn zither. Người ta tin rằng kanun do Farab (năm 870- 950) – một nhà khoa học Thổ Nhĩ Kỳ chế tạo. Loại kanun này giống hình thang, cạnh dài trung bình 83,6cm; cạnh ngắn 29,7cm; bề rộng 36,3cm thon dần còn 8,8cm ở phần cuối hẹp. Kanun Thổ có trung bình 26 nốt khác nhau (có thể lên tới 30 nốt). Mỗi nốt có một nguồn 2 dây hoặc 3 dây (thường là 3 dây), do đó tổng số dây khoảng từ 74 đến 81 dây. Âm vực rộng 3,5 quãng tám, từ A2 đến E6. Kanun Thổ là nhạc cụ làm thủ công với 7 loại gỗ khác nhau. Mặt đàn là gỗ sung dâu (ngô đồng), mặt lưng là gỗ thông, ngựa đàn gỗ thích. Thiết kế các cạnh hông và phần đỉnh là gỗ hồng đào và gỗ thông trắng Bắc Mỹ. Màn tăng âm làm từ da bê hoặc cá, giúp kanun cộng hưởng âm thanh phong phú. Dây đàn làm từ loại nylon chất lượng cao, có 6 đường kính khác nhau. Những chốt chỉnh và chốt dây làm từ gỗ cứng (hồng đào hoặc gỗ mun). Những đòn bẫy chỉnh dây nhỏ hay những phím chỉnh dây, gọi là mandal, làm từ hợp kim sắt và alpaca, cái có thể cắt thành hình theo ý muốn và dễ dàng đánh bóng.
Kanun Thổ có một hệ thống chỉnh dây duy nhất. Cả 3 dây cho mỗi nốt đều chỉnh theo thang âm thất cung trưởng (major diatonic scale), không có nốt thăng hoặc giáng giống như đàn piano hiện đại, nghĩa là không phân chia mỗi quãng tám thành 12 nửa cung bằng nhau (equal temperament). Kế tiếp, mỗi nốt có từ 4 đến 12 mandal, cái có thể tạo ra cao độ âm thanh từ 1/6 đến ½ cung. Ngoài ra, với sự trợ giúp của những mandal này, cũng có thể chia thành những nốt ¼ cung.
[ATTACH=CONFIG]302[/ATTACH] Kanun Armenia
Loại kanun ở Armenia sử dụng những nốt nửa cung, còn kanun A Rập thì sử dụng những nốt ¼ cung.
Riêng kanun Ba Tư (Iran ngày nay) trông giống như đàn autoharp, thường được dùng trong nhạc dân gian Appalachia, song âm thanh có phần lai giữa đàn mandolin và balalaika Hy Lạp. Loại này có 78 dây đàn và 30 nốt.
Cáchdiễn
[ATTACH=CONFIG]303[/ATTACH]
Người diễn giữ kanun theo chiều ngang trên vạt áo, gảy tất cả 3 dây cho mỗi nốt cùng lúc bằng móng gảy (móng này thường làm bằng mai rùa, dính chặt trên mỗi đầu ngón trỏ bằng một vòng điều chỉnh kim loại). Người diễn có thể sử dụng kỹ thuật tremolo (vê hoặc reo dây) để kéo dài âm thanh. Họ điều khiển mandal bằng những ngón tay để tạo ra cao độ âm thanh cần thiết cho kiểu diễn tấu nào đó, nghĩa làc có thể ngân nga, luyến nốt tương tự kỹ thuật chơi loại đàn harp hiện đại có bàn đạp chân (bàn đạp này giúp thay đổi độ cao thấp của âm thanh). Trong nhạc Thổ Nhĩ Kỳ, mỗi quãng tám có 24 nốt có cao độ không đều nhau, so với 12 nốt nửa cung đều nhau trong nhạc phương Tây.
[video=youtube;TzBVqBMcUik]http://www.youtube.com/watch?v=TzBVqBMcUik&feature=related[/video] Kỹ thuật chơi kanun bằng 10 ngón tay
Trong thời gian gần đây, người diễn còn sử dụng cách chơi với hai móng gảy (cho mỗi ngón trỏ) và 8 móng tay của những ngón còn lại, hoặc sử dụng 10 ngón tay mà không dùng móng gảy để tạo ra những âm mềm khác nhau. Họ dùng những cùi ngón tay (pads) để gảy một số nốt ngay lập tức (đánh một hợp âm tương tự như cách chơi classical guitar), hoặc đánh từng nốt của một hợp âm rải giống như cách chơi đàn harp. Nhờ thế, họ có thể chơi bất kỳ khóa nhạc nào hay bất kỳ loại nhạc nào, từ nhạc phương Đông cho tới nhạc cổ điển phương Tây, từ nhạc jazz cho tới những loại nhạc khác trên khắp thế giới.
Riêng tại Iran, khi diễn tấu nhạc sĩ hiện đại có thể giữ kanun giống như tư thế cầm đàn guitar, nghĩa là đưa mặt đàn hướng về phía trước chứ không ngửa lên trời, gảy các dây bằng những ngón tay của bàn tay phải như cách chơi classical guitar.
[video=youtube;9k4K-Atb4Fc]http://www.youtube.com/watch?v=9k4K-Atb4Fc&feature=related[/video] Nghệ sĩ Iran Farhad Besharati cùng ban nhạc chơi bài Hotel California của nhóm Eagles
KANUN (Những nhạc cụ lạ - bài 16)
Dạng hẹp
